Прафілактыка хранічнай лёгачнай паталогіі

Хваробы органаў дыхання (ХОД) да гэтага часу ўяўляюць сабой важную сацыяльна-медыцынскую праблему ва ўсім свеце, паколькі па ўдзельнай вазе ў агульнай смяротнасці насельніцтва займаюць адно з вядучых месцаў, а эканамічны ўрон, які наносіцца грамадству з прычыны высокай захваральнасці і інвалідызацыі хворых, велізарны. На працягу апошніх 25 гадоў агульная захворванне хваробамі органаў дыхання ўзрастае. На долю органаў дыхання па дадзеных афіцыйнай статыстыкі прыпадае каля 40% усіх выпадкаў захворвання, якая пераўзыходзіць узроўні захворвання іншымі класамі хвароб.

У цяперашні час больш за 1 мільярд людзей розных узроставых катэгорый ва ўсіх краінах свету пакутуюць ад хранічных рэспіраторных захворванняў (ХРЗ). Па дадзеных СААЗ, атрыманым пры абследаванні рэпрэзентатыўных выбарак насельніцтва на падставе міжнароднай анкеты і спіраметрыі ў рамках эпідэміялагічнага даследавання GARD (Global Alliance against Chronic Respiratory Diseases), хранічныя хваробы органаў дыхання ўяўляюць сур’ёзную праблему для аховы здароўя ва ўсіх краінах свету.

У наш час вылучаюць ад 16 да 30 асноўных фактараў рызыкі хранічных захворванняў рэспіраторнай сістэмы, аб’яднаных у некалькі груп (сацыяльныя, сацыяльна-псіхалагічныя, біялагічныя, экалагічныя, сацыяльна-дэмаграфічныя і інш.), сярод якіх найболей прызнанымі з’яўляюцца: запыленасць і загазаванасць атмасфернага паветра , прафесійныя агенты, тытунекурэнне (працягласць і інтэнсіўнасць), злоўжыванне алкаголем, працяглыя вострыя рэспіраторныя захворванні і вострыя пнеўманіі, неспрыяльныя прыродна-кліматычныя ўмовы, фізічнае і нервова-псіхічнае перанапружанне, сенсібілізацыя да алергенаў, этнічны асаблівасці, нізкі фон, захворванні маці падчас цяжарнасці, гіпадынамія, нерацыянальнае харчаванне, імунасупрэсія.

У развіцці хранічных неспецыфічных захворванняў лёгкіх вылучаюць 4 асноўныя этапы – сітуацыя пагрозы з наяўнасцю фактараў рызыкі; перадхвароба; разгорнутая клінічная карціна захворвання; ўскладненні хваробы.

Вырашальнае значэнне пры гэтым мае прэмарбідны фон (эндагенныя фактары рызыкі) – комплекс морфафункцыянальных змен у лёгкіх, якія ўзнікаюць у адказ на ўздзеянне экстрэмальных знешніх фактараў. У групу «прэмарбідных станаў» адносяць: прыкметы, якія зніжаюць агульную і мясцовую адаптацыю (частыя ВРЗ – больш за 2-3 раз у годзе), тэндэнцыю да зацяжной плыні вострых запаленчых працэсаў, рынасінапапатыі; праца ва ўмовах забруджвання атмасферы (ірытацыя слізістай абалонкі бранхіяльнага дрэва); курэнне больш за 10 цыгарэт у суткі; схаваны бронхаспазм, перыядычны кашаль з вылучэннем слізістай макроцця больш за 1-2 месяцаў у годзе.

У залежнасці ад стану здароўя, наяўнасці фактараў рызыкі захворвання або выяўленай паталогіі разглядаюць два віды прафілактыкі: першасная і другасная.

Першасная прафілактыка (медыка-сацыяльная, актыўная) – від прафілактыкі накіраваны на папярэджанне развіцця захворванняў, павышэнне ўстойлівасці арганізма да ўздзеяння неспрыяльных фактараў навакольнага асяроддзя (прыроднай, вытворчай, бытавой). Сярод фактараў рызыкі, якія прыводзяць да ўзнікнення хранічных БОД у дарослых, асноўнымі з’яўляюцца курэнне, забруджванне паветранага асяроддзя, вытворчае забруджванне паветра, грып і іншыя вострыя рэспіраторныя вірусныя захворванні (ВРВЗ). Значнасць асобных фактараў рызыкі не аднолькавая і залежыць ад ступені выяўленасці і працягласці дзеяння кожнага з іх, а таксама іх узаемадзеянні.

У рэалізацыі задач першаснай прафілактыкі важнае месца займае дзейнасць медыцынскіх устаноў, дзе ўрач-тэрапеўт ажыццяўляе актыўны нагляд за станам здаровых людзей шляхам прафілактычных і перыядычных медыцынскіх аглядаў. Пры гэтым стандартнае анкетнае апытанне пацыента дазваляе выявіць фактары рызыкі і сімптомы хранічных неінфекцыйных захворванняў, у тым ліку бранхіяльнай астмы і хранічнай абструктыўнай хваробы лёгкіх, а спіраметрычнае даследаванне ўдакладняе дыягназ, ацэньвае цяжар плыні і ступень кантролю хваробы.

Другасная прафілактыка – гэта комплекс мерапрыемстваў, накіраваных на ранняе выяўленне захворвання, яго правільнае лячэнне, ліквідацыю фактараў хранічных ХОД, якія пры пэўных умовах (стрэс, паслабленне імунітэту, празмерныя нагрузкі на любыя іншыя функцыянальныя сістэмы арганізма) могуць прывесці да ўзнікнення, абвастрэння і рэцыдыву захворвання .

Найбольш эфектыўным метадам другаснай прафілактыкі з’яўляецца дыспансерызацыя як комплексны метад ранняга выяўлення захворванняў і наступнага дынамічнага назірання пацыентаў з правядзеннем накіраванага лячэння, рацыянальнага паслядоўнага аздараўлення, папярэджання рэцыдываў, прагрэсавання балючага працэсу і магчымых яго ўскладненняў, прадухілення інваліднасці і развіцця цяжкіх формаў захворвання, пры якіх. губляецца, альбо істотна абмяжоўваецца.

Прафілактыка хвароб органаў дыхання – гэта асноватворны прынцып, рэалізацыя якога ў першасным звяне аховы здароўя можа спыніць распаўсюджванне хранічных хвароб органаў дыхання (ХОД) сярод насельніцтва Рэспублікі Беларусь.