Забруджванне навакольнага асяроддзя і яго ўплыў на арганізм чалавека

Цяпер праблема сувязі паміж забруджваннем навакольнага асяроддзя і станам здароўя чалавека ўваходзіць у больш агульную і глабальна значную экалагічную праблему захавання прыроднага асяроддзя пасялення людзей.

Парогавая мяжа забруджвання навакольнага асяроддзя, дасягнуты ў 20 стагоддзі па шэрагу паказчыкаў у многіх рэгіёнах зямнога шара, усё больш выразна і часцей уступае ў відавочны канфлікт з эвалюцыйнай непадрыхтаванасцю чалавечага арганізма да дзеяння новых відаў або павышаных канцэнтрацый даўно вядомых хімічных рэчываў, энергіі, фізічных выпраменьванняў і да т.п. Адлюстраваннем гэтага канфлікту з’яўляецца павелічэнне сардэчна-сасудзістых, анкалагічных, рост таксікалагічных, рэспіраторных, алергічных і інш. Захворванняў. Асабліва гэта характэрна для індустрыяльна развітых гарадоў, пераважна ў паўночных шыротах, дзе забруджванне асяроддзя адбываецца найболей прыкметна і інтэнсіўна.

Па асноўных крыніцах і характары забруджвальнікаў адрозніваюць забруджванне біялагічнае, механічнае, фізічнае, хімічнае, прамысловае, сельгасгаспадарчае, бытавое і да т.п. У якасці механічных забруджвальнікаў асяроддзя выступаюць пыл, вытворчае і бытавое смецце, цяжкараскладальныя прадметы, медыцынскія матэрыялы і адходы і інш. У адносінах да здароўя чалавека іх неспрыяльны ўплыў праяўляецца звычайна праз пагаршэнне камфортнасці ўмоў працы і адпачынку, псіхаэмацыянальныя змены ва ўспрыманні навакольнага асяроддзя, магчымыя траўматычныя пашкоджанні і да т.п.

З біялагічных забруджвальнікаў адмысловую небяспеку ўяўляюць узбуджальнікі інфекцыйных і паразітарных хвароб, акрамя таго, сацыяльную значнасць можа набываць і забруджванне асяроддзя ўзбуджальнікамі хвароб жывёл, шкоднікамі і канкурэнтамі сельгасраслін. Усе яны здольныя апасродкавана ўплываць на здароўе чалавека праз колькасныя і якасныя змены харчовай прадукцыі цэлых рэгіёнаў.

Фізічныя забруджвальнікі за невялікімі выключэннямі (шум, вібрацыя) ставяцца пераважна да ліку “ціхіх нябачнікаў”, уплыў якіх на арганізм чалавека па шэрагу параметраў тым не менш бывае вельмі неспрыяльным і пры адпаведных умовах выяўляецца пагрозлівымі для жыцця зменамі ў арганізме. Выпрабаванні ядзернай зброі, трагедыі Хірасімы і Нагасакі, аварыі на АЭС прыцягнулі асаблівую ўвагу да такога віду фізічнага забруджвання асяроддзя, як радыеактыўнае, якое кваліфікуецца цяпер як адно з найбольш небяспечных для ўсяго чалавечага роду. Гэта не памяншае патэнцыйнай шкоды, якая наносіцца чалавеку шумавым, светлавым, электрамагнітным і іншымі формамі фізічнага забруджвання асяроддзя.

З хімічнымі забруджвальнікамі асяроддзя чалавек у паўсядзённым жыцці сутыкаецца асабліва часта, а жыхары гарадоў практычна ўвесь час знаходзяцца ў той ці іншай меры пад прэсам іх уплыву. Хімічныя забруджвальнікі вельмі разнастайныя па сваёй прыродзе: іх спектр уключае рэчывы, злучэнні і элементы ад звыклых, добра вядомых мыйных сродкаў і хімічных угнаенняў да рэдкіх ізатопаў і элементаў. Па дадзеных Сусветнай арганізацыі здароўя (СААЗ), каля 40 тысяч з выкарыстоўваных у навакольнае асяроддзе рэчываў валодаюць шкоднымі для здароўя чалавека ўласцівасцямі. Небяспека забруджвання асяроддзя пагаршаецца здольнасцю шматлікіх забруджвальнікаў захоўвацца ў ёй працяглы час, заставацца ў глебе, паветры, вадзе і жывых арганізмах, уключаючы самога чалавека, аказваць назапашвальнае дзеянне – шляхам узаемадзеяння паміж сабой і з іншымі фактарамі.

Асноўнымі крыніцамі тэхнагеннага паступлення розных забруджвальнікаў у навакольнае асяроддзе служаць прамысловасць, транспарт, сельская і лясная гаспадарка, г.зн. падкантрольныя чалавеку галоўныя сферы яго дзейнасці, што ў канчатковым выніку пацвярджае правату выслоўі “здароўе чалавека – у руках самога чалавека”, і – роўна выслоўі “нездароўе чалавека – у руках самога чалавека”.